Inleiding Hier vindt u de argumentatiescanner waarmee de leerlingen de overtuigingskracht van een tekst of voordracht kunnen vaststellen, de bijbehorende theorie, een lessenserie over een advertentie van Coca Cola (commerciële argumentatie) die geleid heeft tot een zaak bij de reclamecodecommissie (juridische argumentatie), een lessenserie bij een gedicht van Peter Verhelst over Aylan Kurdi, het Syrische jongetje dat aanspoelde op een Grieks strand (literaire argumentatie) en een toets inclusief correctiemodel.
De argumentatiescannerDe argumentatiescanner is een instrument waarmee leerlingen in zeven stappen de overtuigingskracht van een tekst of voordracht kunnen vaststellen. De leerlingen analyseren en beoordelen zowel de argumentatie als de presentatie. De argumentatiescanner is gebaseerd op de ‘Pragma-dialectische Argumentatietheorie’ (Van Eemeren & Snoeck Henkemans) die als uitgangspunt heeft dat een overtuigingspoging die onredelijk wordt gevonden niet effectief is. Om zijn gelijk te halen zal een protagonist dus redelijk willen overkomen, maar tegelijkertijd de grenzen van de redelijkheid opzoeken om zo effectief mogelijk te zijn. Waar die grens ligt, is afhankelijk van de argumentatieve context. Daarom is het belangrijk om leerlingen te laten nadenken over de argumentatieve context waarin het standpunt naar voren wordt gebracht (Stap 1 en 2 van de argumentatiescanner). Vervolgens kan de effectiviteit van de argumentatie beoordeeld worden (stap 3 en 4) en/of de effectiviteit van de presentatie (stap 5 en 6). Ten slotte maakt de leerling de balans op: wat was de overtuigingskracht van deze overtuigingspoging? De argumentatiescanner omvat alle argumentatieve vaardigheden zoals die door het CITO zijn beschreven in de syllabus Nederlands voor de havo en het vwo.
De theorieHier vindt u de bijbehorende theorie (o.a. naar Van Eemeren 2018 en Van Eemeren & Snoeck Henkemans 2016).
Lesmateriaal
Introductie Om de leerlingen te laten kennismaken met de argumentatiescanner kunt u deze introductieles(sen) geven. Alle stappen komen aan bod aan de hand van een kort fragment uit een artikel uit De Volkskrant waarin de toenmalige topman van de ABN AMRO-bank Gerrit Zalm uitlegt waarom de bank ondanks de goede cijfers toch mensen gaat ontslaan. Voor havoklassen kunt u hier het best twee lessen voor uit trekken. In de notities van de PowerPoint staat een docenteninstructie (3 vwo / 4 vwo / 5 vwo /6 vwo / 4 havo / 5 havo).
Commerciële en Juridische argumentatie Deze lessenserie gaat over een advertentie van Coca Cola waarin het bedrijf zich profileert als duurzaam. De centrale vraag is waarom Coca Cola dit doet. Door een analyse van de argumentatie en de presentatie (en een onderzoek naar de context) kunnen leerlingen erachter komen dat Coca Cola de grenzen van de redelijkheid opzoekt om imagoschade te voorkomen. De lessenserie wordt afgesloten met een rechtszaak waarin leerlingen namens Greenpeace een pleidooi voor de reclamecodecommissie houden om te beargumenteren dat er sprake is van misleiding, andere leerlingen namens Coca Cola een verweer voeren en de derde groep als rechter uitspraak doet. De gehele lessenserie duurt zo’n vijf lessen, maar het is ook mogelijk om een deel van de opdracht te doen. In de notities van de PowerPoint staat een docenteninstructie (4 vwo/ 5 vwo/ 6 vwo/ 5 havo).
Literaire argumentatie Deze lessen gaan over het gedicht er was eens het water van Peter Verhelst dat geschreven is naar aanleiding van de dood van Aylan Kurdi, het Syrische jongetje dat aanspoelde op een Grieks strand. De leerlingen leren dat een gedicht gelaagd kan zijn. Doordat de argumentatie op verschillende manieren gereconstrueerd kan worden, ontstaan er meerdere betekenissen. Vervolgens kan gekeken worden hoe de presentatie (vorm) van het gedicht deze betekenissen ondersteunt. Ten slotte schrijft de leerling zelf een gedicht. U heeft hier twee lesuren voor nodig. In de notities van de PowerPoint staat een docenteninstructie (4 vwo/ 5vwo /6 vwo/ 5 havo).
Toets Deze toets bestaat uit drie onderdelen: eerst moeten argumentatieschema’s herkend worden, vervolgens drogredenen en tenslotte volgt er een column van Teun van de Keuken die bevraagd wordt waarbij alle stappen van de argumentatiescanner aan bod komen.
Literatuur Eemeren, F.H. van (2018). Argumentation Theory: A Pragma-Dialectical Perspective. Z.p.: Springer; en: Eemeren, F.H. van & A.F. Snoeck Henkemans (2016), Argumentatie. Inleiding in het analyseren en beoordelen van betogen. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers
