Overige materialen
Online zijn er allerlei materialen voor het schoolvak Nederlands te vinden, vaak ontwikkeld in samenwerking met docenten. Deze zijn bijvoorbeeld beschikbaar via:
- Taalwijs.nu: lesmaterialen, blogs van experts, praktische handvatten voor onderwijsvernieuwing en informatie over digitaal doeltaalonderwijs.
- Taalportaal – Nationaal Platform voor de Talen: overzicht van handige websites voor leerlingen en docenten.
- Leraar Nederlands Online is een verlengstuk van de Facebookgroep Leraar Nederlands, met daarin lesmaterialen, boekentips en een blog.
- KlasCement: grote Vlaamse databank met leermiddelen, doorzoekbaar op schoolvak en -niveau.
- Werkgroep Onderzoek en Didactiek Nederlands – Levende Talen Nederlands: lesideeën geplaatst door vakdidactici en onderzoekers.
- Expertisecentrum Nederlands: onderzoek naar taalonderwijs en ontwikkelde praktisch inzetbare oplossingen in de vorm van trainingen, workshops en publicaties.
- Meertaligheid.be: materialenbank met concrete methodieken, publicaties, folders, studies, boeken en lesmaterialen.
- LessonUp: powerpointslides met lesideeën van docenten.
- Van Dale Lesmateriaal over poëzie op het VO.
- RUG Scholierenacademie: lespakket ‘lezen en schrijven in de Middeleeuwen’ voor vwo 3.
- VONK: VONK lesmaterialen ontwikkeld door docenten met een promotiebeurs voor leraren.
- Zie verder de suggesties onder Links.
Hieronder staat een selectie van didactische materialen die
- bewuste geletterdheid kunnen stimuleren;
- gerelateerd zijn aan taalbeheersing, taalkunde, letterkunde, of een combinatie hiervan (integratie van domeinen);
- kosteloos beschikbaar zijn;
- relatief eenvoudig toepasbaar zijn met gebruik van de beschikbare didactische toelichting.
Suggesties voor aanvullingen zijn welkom; deze kun je sturen naar één van de teamleden.
Trefwoorden: literatuur; literatuurgeschiedenis; integratie; onderzoek; domein A/B/C/D/E
Verricht zelfstandig onderzoek naar vragen over de Nederlandse taal, literatuur en cultuur: Kan een computer een roman schrijven? Hoe schreven Nederlanders over slavernij? Hoe wordt een lied gekozen tot Nederlands volkslied? Bij het onderzoek ga je stapsgewijs te werk, maak je gebruik van digitale onderzoeksinstrumenten en combineer je lezen en schrijven.
Doelgroep: havo bovenbouw / vwo bovenbouw (in 3 niveaus)
Trefwoorden: taalkunde; onderzoek; integratie; domein A/B/C/D
Verdiep je in de wondere wereld van de taal. Hoe sprak de oermens? Is ‘hun hebben’ zeggen echt zo dom? Kun je een nieuwe taal maken? Via filmpjes, lessen en opdrachten leer je aspecten van alledaagse taal met verwondering te bezien en doe je inzicht op in taal als een veelzijdig en complex fenomeen.
Doelgroep: lessen voor alle niveaus
Trefwoorden: mondelinge vaardigheden; argumentatie; integratie; domein A/B/C/D/E
Leer een instrument te gebruiken dat in zeven stappen de overtuigingskracht van een tekst of voordracht vaststelt. De scanner kan zeer uiteenlopende persuasieve tekstsoorten beoordelen, van krantenartikel tot gedicht. Je betrekt zowel de vorm (presentatie) als de inhoud (argumentatie) bij de beantwoording van de vraag in hoeverre de tekst je overtuigt.
Doelgroep: vwo 3 / havo bovenbouw / vwo bovenbouw
Trefwoorden: literatuur; poëzie; straatpoëzie; domein A/E
Ga op zoek naar poëzie ‘in het wild’. Gedichten spreken je toe vanaf muren, vanuit oortjes, op T-shirts, in neon letters in de nacht. Door stil te staan bij gedichten op straat ontdek je dat poëzie volop leeft in de openbare ruimte en leer je wat de omgeving doet met de betekenis van een gedicht.
Doelgroep: vmbo tl 3-4 / havo 3 / vwo 3 / havo bovenbouw / vwo bovenbouw
Trefwoorden: literatuur; didactiek; literaire competentie; literatuurgeschiedenis
Verdiep je in de geschiedenis van de Nederlandse literatuur met dit digitale leerboek. Van ‘Hebban olla vogala’ tot Tirza: in negentig hoofdstukken wordt de geschiedenis van de Nederlandse literatuur tot begin 21e eeuw verteld, omringd door pagina’s over afzonderlijke teksten, schrijvers en thema’s. Naast informatieve tekstpagina’s is er ook een didactische module beschikbaar, met opdrachten voor leerlingen.
Doelgroep: bovenbouw havo / bovenbouw vwo
Trefwoorden: literatuur; literaire competentie; integratie; domein A/B/D/E
Lezen voor de lijst – Opdrachten
Kies uit een rijk aanbod een leesboek op je eigen niveau dat je aanspreekt en maak na lezing een van de uitdagende opdrachten. Door zelf te kiezen en niet boven je niveau te lezen beleef je meer plezier aan je boek. In plaats van een standaard boekverslag maak je een opdracht waarmee je echt meer aan de weet komt over het boek dat je hebt gelezen.
Doelgroep: alle niveaus vo (verdeeld over lezers van 12-15 en 15-18)
Trefwoorden: didactiek; taalkunde; grammatica; activerende werkvormen; spelletjes
Kies uit modules voor de traditionele grammatica, de etymologie, of de taalbeheersing (framing en ironie), of voor de grammaticaspelletjes, die in brede zin toepasbaar zijn. Grammaticadidactiek is een verzameling van concrete lessenseries, werkvormen en spelletjes die ingezet kunnen worden ter verrijking van het grammatica-onderwijs, en in bredere zin het taalkundeonderwijs. Het materiaal is de opbrengst van docentontwikkelteams, waarin docenten in samenwerking met wetenschappers zelf ontwikkeld en uitgeprobeerd hebben.
Doelgroep: docenten VO en PO
Trefwoorden: taalkunde; onderzoek; schrijven; PWS
Schrijf een profielwerkstuk over een actueel taalkundig onderwerp. Profielwerkstuk taalkunde biedt een keuze uit uiteenlopende thema´s, zoals dialecten en tweedetaalverwerving en taalstoornissen. Er zijn toolkits om jou op weg te helpen bij het maken van jouw profielwerkstuk. Ook is er de online video ‘Een taalwerkstuk maken doe je zó’ beschikbaar, die een inleiding geeft in het doen van taalkundig onderzoek voor je PWS.
Doelgroep: bovenbouw havo / bovenbouw vwo
Trefwoorden: taalkunde; onderzoek
Ontdek hoe je zelf een taalonderzoekje kunt opzetten. Taal onderzoek je zo is een gids om antwoorden te vinden op concrete vragen over taal, zoals ‘Hoe populair is jouw voornaam?’. Zo leer je hoe je kleine zoekopdrachten in digitale databanken kunt uitvoeren en ontdek je de toepasbaarheid van een aantal online tools. Voor docenten zijn er handleidingen beschikbaar.
Doelgroep: bovenbouw havo / bovenbouw vwo
Trefwoorden: integratie; creatief schijven; onderzoek; domein A/B/C/D/E
Ga de diepte in met Nederlands als je op zoekt bent naar meer uitdaging. PlusNederlands stimuleert leerlingen om aanvullende vragen te stellen over de Nederlandse taal en cultuur. PlusNederlands is onderverdeeld in een Olympiade (vragen beantwoorden in wedstrijdverband), Schrijfakademie (creatief leren schrijven) en Onderzoekslab (onderzoek doen en nieuwe vragen leren stellen).
Olympiade – Wil jij zelf oefenen met voorbeeldvragen over talige en culturele problemen? De Olympiade is een competitie waarbij leerlingen uit Nederland en Vlaanderen oplossingen zoeken voor deze problemen.
Doelgroep: vmbo tot vwo (leerlingen die extra uitdaging zoeken)
Schrijfakademie – Wil jij creatief leren schrijven? De Schrijfakademie biedt een verzameling technische en inhoudelijke oefeningen. Elke oefening heeft een vaste volgorde: schrijven, lezen, herschrijven. Verder vind je er suggesties om naar buiten te treden met schrijfwerk.
Doelgroep: vmbo tot vwo (leerlingen die extra uitdaging zoeken)
Onderzoekslab – Wil jij leren onderzoek te doen naar de Nederlandse taal en Nederlandstalige culturen? Het Onderzoekslab biedt Kennisclips en een aantal Verkenningen die je kennis laten maken met verschillende onderwerpen uit de Neerlandistiek, zoals taalnormen en taalvariatie door de jaren heen.
Doelgroep: vwo 5/6 (leerlingen die extra uitdaging zoeken)
Trefwoorden: literatuur; literatuurgeschiedenis
Verdiep je in Middelnederlandse literatuur door middel van een reeks open online colleges. Iconen als Hadewijch en Beatrijs komen aan bod in een serie korte kennisclips, welke uitermate geschikt zijn ter inspiratie voor het onderwijs over Middelnederlandse literatuur in het voortgezet onderwijs.
Doelgroep: bovenbouw havo en vwo
Klassiekers in de klas – literatuur leren lezen in de onderbouw
Hoe geef je historische letterkunde een plaats in het fictieonderwijs in de onderbouw? Klassiekers lezen met jonge leerlingen vraagt om een eigen aanpak. De historische context is niet heilig, het is juist interessant om te zien wat er gebeurt in de confrontatie tussen een oude tekst en de belevingswereld van hedendaagse jonge lezers. Dit blog deelt de ervaringen en lesmaterialen van Joke Brasser, docente Nederlands en literatuurwetenschapper, en linkt ook naar ander interessant lesmateriaal.
Doelgroep: onderbouw (tl/havo/vwo)
Trefwoorden: taalkunde; taalactualiteiten; onderzoek
Houd het nieuws over taal bij: wat komt er in de media voorbij aan leuk en boeiend nieuws over taal? Iedere lesbrief van TLPST belicht enkele taalactualiteiten, bijvoorbeeld over “vrouwelijke” straatnamen, grappige “taalvouten” en klagen op sociale media. Maandelijks verschijnt een aflevering die een actuele aanvulling biedt op de lessen Nederlands.
Doelgroep: onderbouw vo, bovenbouw vo